Na HIV kei na AIDS
Na HIV e kena vakamacala vakaperitania na human immunodeficiency virus. Na HIV e manumanu ni mate e vakaleqa na sotia ni yagomu, e vakamalumalutaka qai vakaleqa na kena rawa ni valuta na mate veitauvi ena veisiga kei na vei mate tale eso.
This content is available in other languages:
Veika me baleta na HIV kei na AIDS
Na manumanu ni mate ni HIV e curuma qai vakaleqa na sotia ni yago bibi ni taqomaki ni yagomu na CD4 cells. Kevaka e sa vakaleqai na sela ni yago na CD4, sa na sega kina ni valuta rawa na yagomu na manumanu somidi ni mate, qai rawa ni vakavuna na tauvi matetaka kei na tauvimate.
Na AIDS e kena ivakamacala vakaperitania na acquired immunodeficiency syndrome. E yaco qori ni sa lai vakaleqa sara vakalevu na sotia ni yago na manumanu somidi ni mate ni HIV. Ni dua e tauvi AIDS ena rawa ni tauvimate bibi qai rawa ni tini vakaleqa sara nona bula.
Veidewavi ni HIV
Na HIV e rawa ni dewa mai na wai ni yago me vaka na:
- dra
- wai ni veiyacovi ni tagane
- wai ni sala ni valelailai kei na wai ni tiki ni yago ni suasua ni marama
- wai ni sucu ni marama.
Na weli, buno kei na suasua e sega ni levu kina na manumanu ni mate me rawa ni vakadewataka vua e dua tale. E sega ni rawa ni dewa na HIV ena veireguci se nomu tarai dua e tauvi koya tiko na HIV.
Ena sega ni ririkotaki na kena vakadewataki na HIV ena veiyacovi kevaka e dua tauvi HIV e gunuva tiko na kena wainimate qai sega ni kunei vua na manumanu ni mate ena loma ni 6 na vula. Na kena sega ni kilai na levu ni manumanu somidi ni mate e tiko vua e dua e kena ibalebale ni sa cakacaka na wainimate ena kena vakalailaitaki sobu na manumanu ni mate me sega kina ni rawa ni laurai ena dikevi ni dra.
Tarovi ni HIV
E rawa ni tarovi na dewa ni matetaka na HIV ena vakayagataki ni rapa (condom) ena veiyacovi.
Na wainimate ni HIV na HIV Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) e rawa ni vukea na tarovi ni veitauvi ni HIV. Na PrEP e rawa solia na nomu vuniwai se tabana ni bula e qaravi kina na ituvaki ni bula ena vuku ni veiyacovi. Mo veitalanoataka kei na nomu dau ni veiqaravi ni bula kevaka o nanuma ni na yaga vei iko.
Na wainimate ni HIV na Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) e rawa ni vakayagataki kevaka e nanuma e dua ni veiyacovi kei na dua e rairai tauvi HIV me kua ni tauvi koya kina. Na PEP e dodonu gunuvi ena loma ni 72 na auwa mai na gauna sa veiyacovi oti kina, e rawa nira solia na vuniwai, Tabana ni veiqaravi ni bula ena leqa tubukoso vaka kina na tabana ni bula e qarava na ituvaki ni yago ena vuku ni veiyacovi.
Me tarovi na veidewavi ni HIV mera kua ni wasea na icula o ira na dau vakayagataka na icula ni wai gaga ni veivakamatenitaki. Me baleta na ikuri ni itukutuku ni wasei na icula, o rawa ni raica na tabana ni Porokaramu ni Veisau iCula e Niusiladi.
Veidikevi ni HIV
O rawa ni tauvi HIV ia e sega ni laurai vei iko na kena ivakatakilakila.
Ena gadrevi me dikevi na nomu dra ena vuku ni HIV mo kila kina kevaka e tauvi iko na HIV.
E bibi mo lai dikevi. Kevaka e tauvi iko na HIV, na totolo ga ni nomu dikevi, na totolo tale ga ni nomu qaravi mo rawa ni bulabula vinaka kina. O rawa ni dikevi ena HIV ena:
- tabana ni bula o dau lai dikevi kina
- Na Tabana ni bula e qarava na veika me baleta na Veiyacovi e Aotearoa
- valenibula e dau lai dikevi kina na veika e vauca na veiyacovi kei na yago
- ena Tabana me baleta na HIV me vaka na Burnett Foundation, Body Positive, se Positive Women Inc
O ira kece na bukete e Aotearoa Niusiladi e vakarautaki vei ira na veidikevi ni HIV me tiki ni dikevi ni nodra dra ena gauna era dau lai laurai kina. Kevaka o bukete qai tauvi iko na HIV, o rawa ni vakayagataka na wainimate me vakalailaitaka na kena rawa ni tauva na luvemu na HIV.
Qaravi ni mate na HIV
E macala ni sega ni dua na iwali ni HIV, ia e ra sa tiko na vei wainimate ni itatarovi kei na veiqaravi vinaka e rawa ni tarova na dewa ni mate. E veivuke qo me tarova na kena vakasucu qai tete na manumanu ni mate.
Kevaka o vakayagataka na wainimate ena nodra veivakasalataki na nomu dau ni veiqaravi ni tabana ni bula, o na rawa ni namaka mo bula balavu qai bulabula vinaka tale ga.
O rawa ni kila e levu tale na itukutuku ni wainimate ni HIV ena website ni HIV ena Burnett Foundation.
Nomu qaravi iko ni o tauvi HIV
E rawa ni vakavuna vakalevu na lomaleqa ni sa dewavi iko na HIV. Ia e bibi mo nanuma ni sa tiko na veiqaravi vinaka duadua e rawa ni vakarautaki mo rawa ni bulabula vinaka tiko kina.
E bibi dina mo tokoni vakavinaka qai vaqaqa tale ga e levu ni itukutuku e baleta na HIV mo rawa ni vakatulewataka vinaka na nomu bula kei na nomu qaravi.